گزارش علمی سلسله نشستهای میز اندیشه در سال 93- 1392 که به منظور شناخت، تحلیل و پاسخ به پرسشهایی در مورد برخی از مسائل اجتماعی در دفتر برنامهريزي پژوهشهاي كاربردي معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی در سال 1392 و 1393 برگزار شده بود در قالب مجموعهای با موضوع مسائل اجتماعی ایران در 175 صفحه و در ادامهی گزارش سلسله نشستهای میز اندیشه در سال 91 – 1390 با همین موضوع تدوین و منتشر شده است.
در مقدمهی این مجموعه آمده است: هر جامعهاي متناسب با شرايط اجتماعي و فرهنگي خود همواره با مسائل خاصي روبهروست که جزئی از دلمشغولیهای دائمی آن محسوب میشود. آنچه غالباً مسئلهی اجتماعی (Social Problem) تلقی میشود بهطور اجتنابناپذیری، بخش زیادی از افراد جامعه را تحت تأثیر قرار میدهد و پرسشهای معماگونهی جامعه دربارهی این دسته از شرایط نیازمند پاسخگویی است. مسئلهی اجتماعی، عبارت از وضعیتی است که به نظر تعدادی از افراد جامعه؛ چه آنان که درگیر مسئلهاند و چه افراد دیگر که مبتلابه مسئله نیستند، مشکل تلقی شود و امکان تغییر داشته باشد. مسئلهی اجتماعی، هم شامل موقعیت عینی و هم تفسیر ذهنی از وضعیت اجتماعی است، که جامعه را در حالت بحرانی قرار میدهد.
بر این اساس، در تعریف مسئلهی اجتماعی نیز دو نوع رویکرد قابل تشخیص است: رویکرد کلاسیک مسئلهی اجتماعی را امری عینی و بیرونی میداند، نابهنجاریها و وقایعی که نظم و تعادل اجتماعی را برهم میزد و اکثریت افراد جامعه درگیر آن مسئله هستند. در رویکردهای نوین مسئلهی اجتماعی یک امر ذهنی است؛ یعنی هر چیزی را که بیشتر مردم یا بیشتر افراد جامعه مشکل یا اختلال بدانند، یک مسئلهی اجتماعی است. در قرن نوزدهم در اروپا و بعد از جنگ جهانی دوم در ایران، مسائلی مانند فقر، جرایم سازمان یافته و مشکلات اجتماعی دیگر به نحوی مشهود و قابل رویت بودند اما امروزه بسیاری از اموری که حتی ممکن است چندان گسترده نباشند، مسئلهی اجتماعی تلقی میشوند. بنابراین در رویکرد جدید مسئلهی اجتماعی به این امر برمیگردد که مردم چه فکر میکنند و چه چیزی را مشکل میدانند؛ به عبارت دیگر با توجه به حساسیتهای جامعه مسئلهی اجتماعی مشخص شده و ضرورت بررسی و تحلیل آن رخ مینماید. مسئلهی اجتماعی در جامعهی ایران ـ که در مرحلهی گذار و در حال توسعه است ـ، موضوعی پیچیده و چندبعدی است و شناخت آن به هم¬فکری و کاوش عمیق فکری و علمی نیاز دارد.
این مجموعه شامل پنج نشست است که در نشست اول میز اندیشه با عنوان جمعیت و توسعه (آیا رشد جمعیت موجب فقر میشود؟) محور بحث قرار گرفته و در این رابطه سه دیدگاه نظری منفی (افزایش جمعیت موجب فقر و مانع توسعه است)، مثبت (افزایش جمعیت موجب توسعه و رفاه میشود) و خنثی (فقر هیچ ارتباطی به جمعیت ندارد) مطرح و سپس با توجه به پژوهشهای موجود، مورد ارزیابی تجربی قرار گرفته و راهکارهای پیشنهادی با توجه به نتایج این پژوهشها در زمینهی افزایش جمعیت ارائه شده است.
در نشست دوم با عنوان داعش؛ پیشینهی فکری؛ جریانشناسی سلفیگری معاصر با تأکید بر لزوم شناخت دقیق جریان داعش، پیشینه و بسترهای تاریخی شکلگیری، اعتقادات و توان تبلیغی جریانهای سلفی در جهان سنت به طور اجمالی تبیین گردیده و در نشست سوم با عنوان داعش؛ سیر شکلگیری، افکار و راهکارهای مقابله با آن عوامل حضور جریانهای سلفی در عراق و چگونگی تأسیس دولت اسلامی عراق و شام (داعش) مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. تحولات سیاسی سوریه و عراق، عوامل تقویت و راهکارهای مقابله با داعش و رسالت سازمان تبلیغات اسلامی در این زمینه از دیگر موضوعهای مورد بحث در این نشست است.
در نشست چهارم با عنوان جمعیت، خانواده و رفاه؛ تعداد فرزند و کیفیت آموزش باور رایج بین عموم مردم مبنی بر اینکه «فرزند بیشتر برابر با کیفیت پایینتر آموزش در فرزندان است»، محور اصلی بحث بوده و با استناد به مطالعات تجربی انجامشده، میزان واقعیتپذیری گزارهی یادشده یا فرضیهی رقیب آن ـ که تعداد فرزند یا بر کیفیت آموزش تأثیری ندارد یا اگر تأثیر دارد یک تأثیر مثبت است ـ مورد واکاوی قرار گرفته است.
در نشست پنجم با عنوان جمعیت، خانواده و رفاه؛ تعداد فرزند و موفقیت شغلی زنان گزارهی رایج دیگری را در جامعهی ایران و حتی در جامعهی جهانی، مبنی بر اینکه «تأهل و مادر بودن، مانع موفقیت شغلی زنان است»، محور اصلی بحث بوده و ضمن آن رویکردهای نظری تأثیر خانواده بر شغل زنان؛ شامل رویکرد مثبت و منفی مورد بررسی قرار گرفته است. در توضیح رویکرد منفی، انواع تضاد خانواده و شغل و در رویکرد مثبت، نتایج عهدهدار شدن چند نقش بهطور همزمان تشریح گردیده و در پایان با توجه به تحقیقات مختلف، پیشنهادهایی در جهت بهبود رابطهی موفقیت شغلی زنان، تأهل و تعداد فرزند ارائه شده است.
از آنجا که نشستها جهت ارائهی مناسب، با نرمافزار صفحهگسترده (پاورپوینت) همراه بوده، قسمت پایانی هر نشست شامل تصویر اسلایدهایی است که در نشستهای یادشده ارائه گردیده است.
کلیدواژهها:
گزارش، میز اندیشه، مسایل اجتماعی، جمعیت، توسعه، داعش، آموزش، اشتغال زنان، مسائل اجتماعی ایران.