اشاره:
جشنواره کتاب دین و پژوهش های برتر از جمله جشنواره هایی است که با بهره گرفتن از نخبه‌های علمی کشور در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، ادبی و... با نگاهی دینی و اسلامی به طور خاص به موضوع کتاب می‌پردازد شاید همین امر باعث شده تا در شش دوره برگزاری خود بدون گرفتار شدن در چاله زرق و برق که خیلی از جشنواره‌ها برای بهتر دیده شدن خواه ناخواه در آن فرو می‌روند، بتواند با جامعه علمی کشور ارتباطی مستمر و تنگاتنگ برقرار کند و به معرفی بهترین آثار را از میان کتاب‌های چاپ جدید بپردازد. کتاب به‌عنوان یک کالای فرهنگی می تواند نقش بسیار مهمی در مدیریت فرهنگی کشور داشته باشد. با حجت‌الاسلام والمسلمین سید جواد موسوی هوایی معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی در همینه زمینه گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه همین مطلب آمده است.
تا به حال شش دوره از جشنواره کتاب دین و پژوهش های برتر برگزار شده و به فراخور نیازهای جامعه دینی و فرهنگی کشور گروه‌های علمی جدیدی در دوره‌های اخیر اضافه شده اند. با توجه به اینکه شورای سیاستگذاری دوره هفتم جشنواره هم تشکیل شده است، ارزیابی خودتان از شش‌دوره برگزاری جشنواره کتاب دین چیست؟
با فضل و عنایت خدای متعال، سازمان تبلیغات اسلامی در جهت ایجاد تمدن نوین اسلامی گام‌های بزرگی را برمی‌دارد که این گام‌ها بیشتر به‌صورت چراغ‌خاموش است، در جایی اعلام نمی‌شود و بسیاری از افراد جامعۀ ما از آن خبر ندارند و مطلع نیستند. یکی از پایه‌های فرهنگ و تمدن، مسئلۀ کتاب و آثار مکتوب یک جامعه است. ما هر چقدر دارای آثار مکتوب متقن و راهگشا و علمی و از طرفی کاربردی باشیم تا بتواند برای جامعۀ ما راه‌هایی را به‌سمت فضاهای جدیدی باز کند، می‌توانیم بگوییم که پایه‌های تمدن اسلامی را محکمتر کرده‌ایم؛ خصوصاً گرایش سازمان تبلیغات اسلامی برحسب آن وظایفی است که در راستای تقویت نظام مقدس جمهوری اسلامی و تحقق فرمایشات و دستوراتی که رهبر معظم انقلاب آن را خط مشی قرار می‌دهند، است. لذا سازمان در مسئلۀ کتاب ورودی خیلی قوی دارد. از آن طرف ما تولید محتوا را داریم در معاونت پژوهشی و آموزشی، در پژوهشکدۀ باقر العلوم و همچنین در انتشارات امیرکبیر، انتشارات چاپ ونشربین‌الملل،انتشارات سوره مهر و همین‌طور چاپ کتاب که حالا به‌خاطر اینکه اندام‌وارگی سازمان رعایت بشود و مورد تأکید ریاست محترم سازمان هم بوده، مسائلی که مربوط است به تولید فیزیکی کتاب‌ها و محتواها، به واحدهایی که سازمان برای چاپ و نشر دارد، سپرده می‌شود. بنابراین حرکت سازمان، در مسئلۀ کتاب یک حرکت وسیعی است. با همین نگاه معاونت پژوهشی و آموزشی در جاهایی که روحانی مستقر حضور دارد، در روستاهای مختلف و در مراکز شهرها و مراکز استان‌ها کتابخانه‌های شبستان و کتابخانۀ تخصصی حوزۀ دین را ایجاد کرده است. این کتابخانه‌ها مورد استفادۀ جوان‌ها و نوجوان‌ها و سنین مختلف قرار می‌گیرد. این هم یک شاخه از حرکت سازمان تبلیغات اسلامی است. نکتۀ دیگر ایجاد انگیزه در پژوهشگران و اندیشمندان است که خصوصاً عالمان دینی که به تولید محتوا بپردازند به‌گونه‌ای که این تولید محتوا بتواند مسائل نظام و جامعه را پاسخ بدهد و حل کند یا تحلیلی راجع‌به وضعیت جامعۀ ما داشته باشد، حالا در مباحث مختلف چه در مباحث دین‌داری و چه فرهنگی، در مباحث آسیب‌های اجتماعی، در مباحث تربیتی و کودک و نوجوان، همۀ این‌ها درنظر گرفته می‌شود که ایجاد انگیزه کنیم برای پژوهشگران که بتوانند در راستای پاسخگویی به یکی از مسائل نظام و جامۀ خودشان حرکت بکنند و تولید علم داشته باشند. بحمدالله جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر از موقعی که شروع شد مورد توجه محققان و پژوهشگران و ناشران سراسر کشور قرار گرفت؛ به‌نحوی که ما با خیل عظیمی از آثاری که به‌سمت دبیرخانۀ جشنواره می‌آمد مواجه می‌شدیم و چندین نوع پالایش انجام دادیم تا بتوانیم به ده پانزده اثر در عناوینی که جشنواره داشت برسیم. بنابراین یکی از اهداف اساسی جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر این است که به زیربنایی‌ترین پایۀ فرهنگ و تمدن نوین اسلامی که آن بحث تولید علم در جهت حل و یا تحلیل برخی از معضلات و مسائل جامعۀ اسلامی ما و نظام مقدس اسلامی باشد، کمک کند. بنابراین حرکت زیربنایی عمیقی است که خدای متعال این توفیق را به معاونت پژوشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی داد و خب الحق و الانصاف با توجه به فراز و نشیب‌های بودجه‌ای که ما شدیداً با آن مواجهیم، ریاست محترم سازمان واقعاً دلسوزانه و با فهم عمیق تأثیرگذاری این مسئله در لایه‌های مختلف فرهنگی (چه فرهنگ نخبگانی چه فرهنگ عامه)، همیشه وارد این مسئله می‌شدند و پشتیبانی می‌فرمودند. رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر خاموشی هستند که طبق روال ابتدای هر دوره ما خدمتشان جلسه‌ای تشکیل می‌دهیم و بعد بقیه کارها را معاونت پژوهشی و آموزشی پی‌گیری می‌کند. بنابراین باید بدانیم که یکی از کارهای زیربنایی و اساسی سازمان تبلیغات اسلامی برای تحقق اندیشه‌های امام (ره)، تحقق اندیشه‌های مقام معظم رهبری که همان اندیشه‌های الهی و قرآنی و اهل بیتی است و جامعه را به‌سمت صلاح و سداد پیش می‌برد، همین جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر است. برآورد و تحلیل ما این است که الحمدالله جشنواره موفق بوده و توانسته مخاطبین خودش را جذب بکند و آن انگیزه را به خوبی ایجاد کند که مخاطبین ما به‌دنبال مسئله‌یابی و حل این مسائل با رویکرد دینی و اسلامی و انقلابی باشند؛ به‌عنوان مثال در جشنواره ششم مسالۀ بیمه و بانک از مسائلی اساسی بود که در کتاب‌های برگزیده جشنواره به آن پرداخته شده بود یا مسئلۀ نگارش داستان و رمان‌های بلند به این معنا که ذهن نوجوان و جوان ما را بتواند درگیر کند به افرادی که اهل مطالعه هستند یا اهل مطالعه نیستند و علاقه‌مندند به برخی از موضوعات و با خودش حرکت ایجاد کند. ما در بخش رمان و ادبیات داستانی هم کتاب‌های خوبی داشتیم و کتاب شب‌های حلّه که داستانی است از داستان‌های مضبوط و قطعی که همۀ علمای اسلام در زمان خودشان و بعد از این اتفاق، این مسئله را تلقی و قبول کردند. از ملاقات‌های حضرت صاحب زمان علیه الصلات و السلام است آن‌هایی که توفیق پیدا کردند و توانستند امام زمان (عج) را ببینند به‌صورت رمان و خیلی زیبا و روان نوشته شده‌اند و دبیرخانه جشنواره هم برحسب وظیفه‌ای که داشت به این اثر جایزه داد.
این همان کتاب رویای نیمه‌شب است؟
بله همان رویای نیمه‌شب است که جایزه برده است. باز مثلاً کتاب «دریغ است ایران که ویران شود» از آقای پروفسور رفیع‌پور بود که در آن واقعاً حرف‌های بی‌رودربایسی و حرف‌هایی که لازم است به گوش جامعه، خصوصاً مسئولین محترم ما آن‌هایی که دغدغه دارند، دلسوزند برای جامعۀ اسلامی و برای نظام مقدس و انقلاب اسلامی برسد، مطرح شده بود. این کتاب خیلی کتاب روشنگرانه‌ای است. ممکن است بعضی از سخنانش تند و تیز و نقادانه هم باشد اما به‌هرحال درمجموع، کتاب فاخری است و یکی از عمیق‌ترین تحلیل‌های اجتماعی و جامعه‌شناسانه را نسبت به انقلاب اسلامی و حرکت آن و خطرهایی که او را تهدید می‌کند دارد و آقای رفیع‌پور بسیار متدینانه و با یک نگاه بسیار انقلابی و دلسوزانه نسبت به جامعه و انقلاب این کتاب را نگارش کردند که حاصل بخش بزرگی از عمر ایشان است. همچنین کتاب‌های دیگر هرکدام در هر رشته‌ای که بوده‌اند واقعاً سعی شده است به‌گونه‌ای ممیز بشود که پیامی داشته باشد، حرفی بزند خصوصاً حرف نو و راهی را باز بکند انشاءالله. جشنواره در این دوره، به موضوع اقتصاد مقاومتی نیز ورودی جدی داشت تا پژوهش‌ها و کتاب‌هایی در این زمینه داشته باشیم و از جامعۀ پژوهشگرانمان خواستیم تا روی مسالۀ اقتصاد مقاومتی هم به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری زیربنایی و محتوایی و به‌عنوان یک مکتب بزرگ اقتصادی که مبانی دینی و اسلامی قوی هم دارد، کار بشود. بنابراین حرکت جشنواره این‌گونه‌است و سعی می‌کند روزبه‌روز و نوبه‌نو در آن دوسالانه‌هایی که دارد خود را بالنده، زنده و به‌روز نگه دارد. البته یکی از تدابیر آتی جشنواره برگزاری آن به صورت بین المللی است با این هدف که نویسندگان جهان اسلام در جایگاه‌هایی که در جهان اسلام به‌تعبیری با مسائل استکبارستیزی و ضدیت با اهل تکفیر و جنایتکاران جهانی و منطقه‌ای هم‌سو هستند در جشنواره حضور داشته باشند. البته باتوجه به مضیقات بودجه‌ای شاید نتوانیم در دورۀ بعدی جشنواره این کار را انجام بدهیم ولی تقریباً مقدمات آن مهیا شده و انشاءالله بتوانیم این بخش را هم اضافه کنیم.
از نظر شما جشنواره‌هایی مثل جشنواره کتاب دین که شش دوره از آن برگزار شده و به نوعی به بلوغ هم رسیده و نخبه‌هایی در زمینه‌های مختلف، داوری آن را برعهده دارند، چه کمکی به مدیریت فرهنگی در کشور می‌تواند بکند؟
در بحث مدیریت فرهنگی در کشور و این نهادهایی که می‌شناسیم و سیستمی که داریم اولاً یک مهندسی فرهنگی لازم داریم که بشود نقش‌های این‌ها را در این جورچین عظیم طراحی کرد تا هرکسی نقش خودش را داشته باشد و به‌تعبیری از کارهای موازی ممل و مخل جلوگیری کنیم. البته این قید را هم بزنم چون عنوان برخی از کارها یکی است بعضی‌ها تلقی به موازی‌بودن می‌کنند. این کارها مخاطبان و سنین مختلف دارد. این‌طور نیست که همگی موازی باشد. منظور از کار موازی کاری است که مخل و ممل باشد یعنی اینکه دیگر خسته‌کننده باشد، پس این یک مهندسی فرهنگی می‌خواهد. شورای عالی انقلاب فرهنگی چنین گام‌هایی را برداشته است ولی هنوز عملیاتی نشده به پختگی نهایی خودش نرسیده است. در همین راستا در جشنوارۀ سوم بود که ا بحث مهندسی تمدن اسلامی در جشنواره مطرح شد. از آقای دکتر رضایی که یک روحانی بسیار قوی و اهل تعمق و پژوهشگر و وارد در مسائل فرهنگی هستند. در آن کتاب مطالب بسیار خوبی گفته شده که مدیران فرهنگی ما می‌توانند از آن استفاده کنند. نکتۀ جالب دیگری که هست در مورد کتاب «دریغ است ایران که ویران شود» که واقعاً ارزش دارد سه چهاربار خوانده شود برحسب برخی ابتکاراتی که خدا لطف کرده است، در معاونت پژوهشی و آموزشی انجام می‌گیرد بسیاری از این دست کتاب‌ها را با توجه به فرصت کم مدیران به خلاصۀ گویا تبدیل کردیم. خلاصۀ گویایی که فرد، نظرات نویسنده را بگیرد و بتواند راهکارهای ایشان را بفهمد و درک بکند. چند ده کتاب دیگر را هم به همین شیوه تبدیل کردیم که به‌صورت کتاب داخلی برای مدیرانمان مورد استفاده قرار بگیرد. متاسفانه بودجه معاونت با مضیقه روبه‌رو است و یک‌مقداری این قبیل کارها متوقف شده است. اما به‌هرحال خلاصۀ آن کتاب را به وسیله چند نفر از دوستان هم تهیه کردیم؛ طلبه‌های خیلی هوشیار و وارد در این مسئله که بتوانیم خلاصه را در اختیار مدیران قرار بدهیم. اعتقاد خود آقای رفیع‌پور این است حوزه باید وارد بشود، در مسائل مختلف حرف بزند، حرف دین را بزند، طلبه‌ها باید به مسائل روز مسلح بشوند، بیایند وسط میدان پاسخگو باشند به جوانان و نوجوانان تا انقلاب بتواند ریشه‌های خودش را محکم و محکمتر کند و بالنده شود. البته این نظر کسی است که خودش هم روحانی نیست ولی از برآیند تاریخی و تحلیل حرکت‌های اجتماعی کشور و شناخت جامعۀ و عناصری که در حرکت‌های بزرگ مؤثرند و می‌توانند جامعۀ ما را در مقابل دشمنان واکسینه و حفظ کنند، روی نهاد حوزه و روحانیون دست می‌گذارد که به‌نظر می‌رسد که نگاه درست و معقولی است. ایشان می‌گوید که این نهاد باید وظایفش را نسبت به جاهای مختلف تعریف کند مثل آموزش‌وپرورش، دانشگاه، خود وزارت ارشاد و مسائل تبلیغی و فضای مجازی و رسانه به‌طور عام و بازتولید کند و انجام بدهد تا جامعۀ ما مصون بماند. این واقعیتی است که حوزات علمیه این کار را نکردند، سازمان تبلیغات اسلامی هم به دلیل ضعف بودجه با آن قوتی که باید وارد این کار نشده چون واقعاً باید پنج،شش سال از یک پژوهشگر حمایت کرد تا بتواند تحقیقی قوی در مسئله‌ای از مسائل جامعه ارائه بدهد. بنابراین می‌خواهم بگویم تأثیر فرهنگی جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر علاوه‌بر انگیزه در تولید محتوا، پالایش محتوا هم هست وقتی کتاب‌هایی از فیلترهای مختلف عبور می‌کنند و پالایش می‌شوند، می‌آیند در رأس قرار می‌گیرند، مثلاً از ۶هزارجلد کتاب، ما به حدود ۱۵جلد کتاب با داوری‌های بسیار عمیق و درست به‌تعبیری با تقوا و عادلانه، می‌رسیم. پس این ۱۵ کتاب در رأس کتبی است که در این رشته‌ها نوشته شده‌اند با آن گرایش دینی و انقلابی و اسلامی که مد نظر سازمان است،. بنابراین جشنواره در فرهنگ‌سازی جامعۀ نخبگانی، جامعۀ دانشگاهی و حوزوی و اساتید حوزه و دانشگاه بسیار مؤثر خواهد افتاد و مدیران فرهنگی دغدغه‌مند جامعه به‌عنوان یک حرکت فوق‌العاده و یک کارجهادی اگر بخواهند کاری انجام بدهند از مطالعۀ این کتب و تحلیل این آثار می‌توانند راهکارهای بسیار خوبی برای عملیات فرهنگی خودشان، استخراج کنند برای هم‌افزایی فرهنگی، تعاملات فرهنگی که این‌ها واقعاٌ نه اینکه چیزهایی دور از ذهن باشد این‌ها وجدانی هم هست، آدم فطرتاً این‌ها را می‌فهمد. می‌گوید آدم متدین انقلابی که اهل دلسوزی و فرهنگ برای رشد مردم باشد اوضاع را که می‌بیند یک‌مقدار اطلاعات و داده‌ها را که تحلیل می‌کند به این می‌رسد ولی خب اینجا دیگر کاملاً علمی و با عناصر و عناوین بسیار دقیق. لذا اهل فرهنگ و اهل مدیریت فرهنگی می‌توانند از آثار جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر واقعاً در کارهای خودشان استفاده کند.
تقریباً سیزده چهارده سال است که این جشنواره برگزار می‌شود و قطعاً در این مدت کتاب‌های زیادی که حالا خود کتاب یک کالای فرهنگی مهم محسوب می‌شود، مورد رصد قرار گرفتند و شما سعی کردید با ابزار جشنواره بازار نشر و کتاب را جهت‌دهی کنید. در این شش‌دوره به چه نتایجی رسیدید؟ چه خلأهایی را حس کردید که این گروه‌های جدید را به جشنواره ششم اضافه کردید؟
ما در بخش ادبیات داستانی و رمان برای کودک و نوجوان احساس خلأ می‌کردیم و تولیدات هم‌سوی مسائل انقلاب و مسائل اسلامی و دینی نبود و لذات این بخش اضافه شد تا بتوان ان‌شاءااله با پیگیر تولیداتی در این زمینه، ایجاد کنند. به‌هرحال انتشارات سورۀ مهر سازمان تبلیغات اسلامی دارای جایگاه عمده‌ای است، یک بنگاه عظیم تولید رمان و داستان‌های بلند اسلامی و انقلابی است. بخش‌هایی به مسائل انقلاب می‌پردازد، بخش‌هایی نیز به مسائل دفاع مقدس و جنگ تحمیلی می‌پردازد. با توجه به ضریب نفوذ قصه و داستان و رمان در ذهن و فکر افراد و درواقع هم‌خویش‌پنداری با قهرمان قصه و داستان، در بخش کودک و نوجوان انتظار برآن بود که مسائلی وارد بشود که از نظر فرهنگی خیلی تأثیرگذار است. چنانکه با این بخش مورد رصد قرار گرفت در عناوین مختلف کتاب‌هایی چاپ می‌شد که در بخش‌های تشویق به خشونت و درگیری و به تعبیر امروزی‌ها ژانر خشونت یا ژانرهای زرد و شهوانی، آثاری تولید می‌شود و متأسفانه در بازار نشر می‌آید. واقعاٌ جای حرکت انقلابی و اسلامی در این بخش خالی و یا خیلی ضعیف است. سازمان باید به‌عنوان یک نهاد انقلابی در این بخش وارد شود. در بخش انقلاب اسلامی، حکومت اسلامی زیربناهای اعتقادی و اجتماعی و جامعه‌شناختی و سیاسی حاکمیت دین بر جامعه و مسئلۀ ولایت فقیه هم لازم بود که اقداماتی انجام بشود.
چند وقتی است که مقام معظم رهبری کلیدواژۀ آتش‌به‌اختیار را مطرح کردند و خودشان هم مجددا آن را تفسیر کردند. بالأخره تعابیر و تفسیرهای زیادی در جامعه از این کلیدواژه مطرح می‌شود. یک بخش آن برمی‌گردد به مدیریت فرهنگی، خیلی‌ها می‌گویند که به ضعف مدیریت فرهنگی برمی‌گردد و مقام معظم رهبری می‌خواهد این ضعف را از طریق نیروهای مردمی جبران کند. فکر می‌کنید آتش‌به‌اختیار در مدیریت فرهنگی چه مصداقی می‌تواند داشته باشد که در جشنواره هم بخواهد تبلور پیدا کند؟
درمسئلۀ آتش‌به‌اختیار، مخاطب حضرت آقا NGOها و گروه‌های مختلف مردمی و جوان‌ها بودند و ایشان چندین‌سال بود که این را می‌فرمودند بعد هم علتش را تبیین کردند. در جایی که بخشی از نظام وقتی که باید کار اصلی خودش را انجام بدهد مثلاً پالایش فیلم کند، نقد فیلم کند یا مثلاً این فیلم را پخش بکند یا نکند یا در مسئلۀ کتاب و تئاتر وقتی نهادی کار اصلی خودش را انجام نمی‌دهد و یک انحرافی از آن مسیر پیدا کرده، حضرت آقا فرمودند که مردم متدین انقلابی، جوان‌های فهیم ما، اندیشمند ما و دغدغه‌مند ما باید بیایند کار آتش‌به‌اختیار بکنند. بیایند بگویند سینما وضعش این است، تحلیل کنند، روزنامه‌ها بنویسند و این درواقع اعلام خواستۀ مردمی بشود برای مسئولین عزیز ما که به این بُعد بیشتر توجه کنند. بعد هم حضرت آقا خیلی زیبا این را تفسیر فرمودند که آتش‌به‌اختیار یعنی کار زیبا و درست فرهنگی. حالا در مدیریت فرهنگی، آن هم مدیریت معنونِ در کشور که نقش دارد و در سازمان‌دهی کشور، تعریف شده است. اینجا مسئلۀ آتش‌به‌اختیار را خیلی نمی‌توانیم بیاوریم چون باید هماهنگ با مسائل مختلف کشوری حرکت بکنیم اما نکته اینجاست که حضرت آقا کار فوق‌العاده و جهادی از ما می‌خواهند، کاری که نشان بدهد مدیر ما دغدغه‌مند است و می‌خواهد فرهنگ را اصلاح بکند؛ مدیر ما در حال حرکت جهادی است و در حال انجام دادن یک کار فوق‌العاده است. این مورد انتظار حضرت آقاست و گوشزد هم فرمودند و دستور هم دادند و خطاب‌هایی که می‌فرمایند اول از همه می باید مسئولین فرهنگی به دنبالش باشند که چه شده که حضرت آقا این‌طور می‌فرمایند. معاونت پژوهشی و آموزشی در دفتر رصد کالاهی فرهنگی خود این موارد را رصد کرده و به نکات خوبی رسیده است که این‌ها را باید تقدیم آقای دکتر خاموشی کنیم و بعد ایشان در اختیار دستگاه‌های بالادستی قرار بدهند تا تصمیماتی را که می‌خواهند بگیرند و کارسازی‌ها و ابلاغ‌هایی که لازم است انجام شود. به‌هرحال می‌خواهم بگویم معاونت پژوهشی و آموزشی در واقع در یک حرکت خودجوش قابلیت‌هایی که در سازمان و حوزۀ اساس‌نامۀ سازمان هست و فرمایشات مقام معظم رهبری، این موارد را استخراج کرده است. بحث رصد و بحث پژوهش‌های میدانی و تحقیقات و مطالعاتی که در معاونت انجام شده همه در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری بوده است؛ چون ایشان هم به‌خاطر صلاح و سداد جامعه و بالندگی نظام و انقلاب اسلامی این‌ها را فرموده اند. معاونت در آن مسیر حرکت کرده است و این درحالی است که خیلی از جاها با همین امکانات نتوانستند آن حرکت‌ها را انجام بدهند و درک نکردند و اهل حرکت انقلابی و جهادی نیز نبودند. بنابراین ببینید مدیر فرهنگی می‌تواند کاری فوق‌العاده بکند، کار قوی فرهنگی انجام بدهد. جوان‌ها را به کار بگیرد. بنابراین دقت بکنیم ما در مدیریت فرهنگی معذوراتی داریم که درواقع این معذورات را باید با نهادهای مختلف دیگر هماهنگ بکنیم. خودمان باید خودمان را مثلاً با بازوهای دیگر سازمان هماهنگ بکنیم که اقداماتی انجام می‌دهند. حالا معاونت پژوهشی و آموزشی هم شروع کند یک سایت عریض و طویل و قوی مثل تبیان بزند، این اصلاً مطلوب نیست. معاونت باید سعی کند به تبیان محتوایی بدهد و بالنده‌اش کند. نقدی هم دارد خدمت رئیس سازمان بیان شود تا ایشان هم در صورت صلاحدید اقدام بفرمایند و یا اگر جاهای دیگرِ سازمان معاونت پژوهشی و آموزشی ما نقد دارند که مثلاً فلان‌کار را باید انجام بدهند ما انجام بدهیم.بنابراین ما باید کار جهادی و فوق‌العاده بکنیم تا آن لبیک خاص را گفته باشیم. حالا واقعاً خود آقای دکتر خاموشی به‌عنوان یک فرد انقلابی و فردی که تدینش هم زبان‌زد است هم از نظر رویکردی و هم ایجاد برنامه‌های جدید برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و جا انداختنش برای مسئولین سازمان که آنها فرمایشات رهبری را عمیقا درک و بعد بتوانند اقدام بکنند، وارد صحنۀ آسیب‌های اجتماعی شد. ما هم بحمدالله در معاونت‌های ستادی اقداماتی را رقم زدیم و آقای دکتر خاموشی استان به استان، حدود پانزده استان را رفتند؛ سفرهای متعدد و خب این سفرها خسته‌کننده است ولی این حرکت واقعاً جزو حرکت‌های انقلابی است.منتهی در محتوا و نحوۀ عملکرد، باید هدایت‌هایی به‌وسیلۀ خودشان انجام بپذیرد اما بالأخره یک کار انقلابی است ما منطقه‌های مختلفی را که تقسیم‌بندی کردیم، اگر این‌ها جمع شوند هم‌افزایی فکری خواهیم داشت. از مدیران کل تا رؤسای ادارات سازمان جمع می‌شوند حالا معاونت‌های مختلف ستاد هم خدمت آنها می‌رسند، هم بخش‌های آموزشی هم بخش‌های دیگر و گفتگوها دوطرفه است. این‌ها حرکت‌های انقلابی است یعنی واقعاً در جایی که همۀ فضاهای دیگر مسکوت و ساکت ماندند و حرکت جدی دیده نمی شود با اقل بودجه واقعاً یعنی اصلاً خرج درست‌وحسابی نمی‌کنیم، حالا من اصلاً اسم ریخت‌وپاش را نمی‌برم ولی ما نمی‌توانیم برای نیروهایمان به صورت مناسب و درخور هزینه کنیم. بالأخره این عزیزان وقتی جمع می‌شوند، از ما انتظار دارند یک حداقلی را در اختیارشان قرار دهیم. اما با این حال هم نیروهای سازمان تبلیغات واقعاً جهادی ایستاده‌اند. الان شما روحانی مستقر را مشاهده کنید. حداکثرش بخواهد میانگین بگیرید حدود هفتصد تا هشتصد هزار تومان حقوق ماهانه می‌گیرد که البته بعضی‌ها حتی چهارصد هزار تومان می‌گیرند. خب واقعاً یک زندگی را چطور می‌شود با چهارصد پانصد هزار تومان گرداند آن هم در یک روستای دورافتاده که اینجا وقتی شما پنیر را مثلاً می‌خرید هفت هزار تومان آنجا هم پنیر در بقالی‌اش هفت هزار تومان است آنجا این‌طور نیست که بگوییم روستا است و فلان؛ لذا می‌خواهم بگویم واقعاً این حرکت، جهادی است و بخشی هم حرکت فوق‌العاده‌ای است اما تلاشمان باید مضاعف باشد یعنی انتظار حضرت آقا از این بازوی فرهنگی انتظار بسیار بیشتری است و خدا کند که بتوانیم پاسخگو باشیم و یک لبیک جانانه و پرمایه‌ای خدمت ایشان داشته باشیم و گام‌های خوبی را برداریم.
رصدهایی که فرمودید ـ البته اگر اعلانی است ـ در چه سرفصلهای انجام شده است؟
به‌عنوان مثال معاونت جشنواره های فیلم و تئاتر فجر و نمایشگاه کتاب را رصد کرده است.
که همۀ این‌ها می‌تواند کمک بدهد به مدیریت فرهنگی. این طور نیست؟
بله جشنواره تئاتر دانشجویی هم رصد شده و برخی از حرکت‌هایی را که در سطح جامعه و در جاهای مختلف انجام شده رصد و به جمع‌بندی رسیده و در جاهایی که نیاز بوده معاونت حرف خود را زده است.
نتایجش رسانه ای نمی‌شود؟
خیر نتایجش عمدتا محرمانه است. در جاهای مرتبط و ذیربط این مطالب گفته شده منتهی در بخش‌هایی هم پذیرفته نبوده است ولی حالا آنچه که معاونت در جلسات مختلف و تقریباً محرمانه پیشبینی کرده بود در کف خیابان مشاهده می‌شود. این‌ها گفته شد که این حرکت، وضعیت جامعه را به اینجا می‌رساند. فشاری که روی مردم است این‌گونه است و منافقین از خدا بی‌خبر و داعشی‌های جنایت‌کار هم منتظرند که از مردم انتقام بگیرند. این‌ها تا حدود زیادی در جلسات مختلف گفته شد. حالا متأسفانه از ما که فرهنگی هستیم خیلی مسموع نیست ولی ما این امر و عواملی را که داشت این امور را به‌وجود می‌آورد، رصد شد چون بین مردم هستیم و مردم را هم می‌شناسیم و از آن طرف کینۀ دشمن خودمان را هم نسبت به انقلابمان می‌دانیم چیست. لذا برخی می‌آیند سوءاستفاده می‌کنند، مطالبات صحیح مردم را منحرف می‌کنند که بخش‌هایی ملاحظه شده است.
بخشی از ضعف مدیریت فرهنگی برمی‌گردد به خلأ پژوهش که همواره مورد تاکید جنابعالی بوده است. شما در همین جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر و یا در مرکز مطالعات اجتماعی دین که شامل پایگاه داده‌های فرهنگی و دینی می‌شود به نوعی به پژوهش های کاربردی اهمیت داده اید. مثلا در بحث آسیب های اجتماعی اطلاعات موجود در پایگاه داده‌های فرهنگی و دینی نقش محوری داشته است. می‌خواستم در این زمینه توضیح بدهید که هم اکنون معاونت پژوهشی و آموزشی در زمینه‌های پژوهش‌های کاربردی و ارائه اطلاعات و آمار اجتماعی در چه وضعیتی است؟
معاونت کار خودرا که متوقف نکرده و شمغول فعالیت است.این اقدامات حداقل از ده سال پیش شروع شده است آن‌موقع برای کسی مسموع نبود ولی بحمدالله آقای دکتر خاموشی با آن تیزبینی که دارند و هوش شخصی خودشان واقعاً این مطلب را خوب گرفتند و درک کردند و بعضی وقت‌ها هم خیلی از سرفصل‌ها را خود ایشان می‌دادند و کار جلو رفت ولی مورد توجه مسئولین نبود. الان هم هنوز ظرفیت آنچنانی دیده نمی شود که از نتایج و تحلیل‌های این‌ها استفاده شود الّا وجود مقام معظم رهبری حفظه الله. ایشان کاملاً متوجه این قضایا هستند و واقعاً دست برتر دارند. یعنی حقیقتاً آدم به عشق ایشان کار می‌کند که این ثمره را خدمت ایشان بدهد و استفاده بفرمایند و حالا در بسیاری از کارها بوده که خدمت ایشان داده شده و حضرت آقا دیده اند و توجه خاصی به آن کرده اند برای ما خیلی مهم است. ولی کلا چندان به این مطلب عنایت نمی‌شود. ما پژوهش‌محور برنامه‌ریزی نمی‌کنیم. یک روزمرگی و نیازهای روزمره‌ای هست که واقعاً هم حیاتی است بر مبنای آنها بودجه‌ها بسته و کارها ردیف می‌شود و جلو می‌رود. در بودجه هم آن چیزی که برای پژوهش و کارهای علمی است کمتر از ۱درصد بلکه فکر می‌کنم نیم‌درصد باشد. برای دانشگاه بالأخره پول می‌گذارند جوانان ما دانشگاه می‌روند باید پشتیبانی‌های حاکمیتی و حکومتی را داشته باشند اما حالا چقدرِ آن در پژوهش می‌رود و آن پژوهشی که کاربردی و نیاز جامعه است مقداری ضعف داریم. حضرت آقا این همه می‌فرماید تولید علم، کرسی‌های آزاداندیشی و این همه تلاشی که ایشان می‌فرمایند من فکر می‌کنم پاسخ درخوری هنوز به خواستۀ ایشان داده نشده است. از حوزات علمیه و از دانشگاه‌ها باید این پاسخ داده بشود. سازمان تبلیغات اسلامی هم به‌اصطلاح نقش میانی را دارد، آن مدیریت میانی این‌ها و رساندنش به فضای اجتماعی و عملیاتی کردنش در کارهای فرهنگی که مرتبط با سازمان یا وزارت ارشاد است. حالا چقدر مقام معظم رهبری تلاش کردند که دانشگاه و صنعت به‌هم گره بخورند و خیلی میمون و مبارک است ولی بازهم حضرت آقا بعضاٌ گله فرمودند که هنوز آن اتصالِ کامل برقرار نشده است. این کار می‌برد، دلسوزی و دست برداشتن از هواها و امیال اضافه را می طلبد. واقعاً غیر از حضرت آقا حفظه‌الله که تمام این‌ها محقق است در وجود شریفش، همۀ مسئولین هم باید در بند هواها و این میزو صندلی نباشند تا کار نتیجه بدهد و بتوانیم به بدنۀ جامعه و جوان‌ها وصل بشویم. مخترع های زیادی را می‌شناسم که تعدادی از آنها در حال خروج از هستند. چون هیچ‌کسی پذیرایشان نیست. همۀ راه‌های ممکن هم طی شده است ولی اعتنایی به ایشان نمی کنند. چون قصد این نیست که با جوان‌ها کار بشود! وقتی گره‌گشایی در کار مردم نشود متأسفانه دشمن هم مانند گرگ‌هایی که قصد دارند پنجه به صورت این ملت مظلوم بکشند، منتظر نشسته اند و حالا ما نعوذبالله بهانه به دستشان می‌دهیم. شبکه های مختلف صدا و سیما این خانمی را که تولید بنزین کرده بود نشان داد، اما هیچ‌جا هیچ‌کاری برای او نکردند نه نهادهای انقلابی نه نهادهای کشوری. تولید بنزین می‌کند از زباله‌های پلاستیک، اما اصلاً هیچ‌کسی به او توجه نمی‌کند. از نظر استاندارد عالی، حالا در تولید پلن‌های خورشیدی، در تولید باتری‌های نانو، تولید کولرهای آبی جدید بسیار کم‌مصرف از آب و برق و واقعاً ده‌ها و صدها مورد دیگر که به خود من مراجعه می‌کنند فکر می‌کنند مثلاً کاری از ما بربیاید که البته بنده تا آنجایی که می‌شود تلاش می‌کنم. مثلا در زمینه مسائل دقیق نظامی و حیاتی برای هواپیماهای کشور،متأسفانه کسی اصلاً توجه نمی‌کند. جوان‌های ما رهایند. جوان‌های ما خصوصاً اهل فکر و اهل نقد و اهل اندیشه یک پناهگاه در کشور دارند آن هم حضرت آقاست که تبلور آن را در همین جلساتی که با جوانان و دانشجویان دارند، می‌بینید. ولی واقعاً می‌گویم سیستم کشور اصلاً جوان‌ها را تحویل نمی‌گیرد.
به‌عنوان آخرین سؤال بفرمایید چه خلأهای فرهنگی را در این چندسال مدیریت خودتان حس کردید و سعی کردید از طریق ابزارهایی که داشتید پر کنید؟
خلأ در مدیریت فرهنگی به‌نظر من درواقع دو بعد اساسی دارد. یکی عدم درک فرمایشات مقام معظم رهبری و خواسته‌های فرهنگی ایشان. واقعاً فرمایشات معظم له به‌وسیلۀ مسئولین فرهنگی درست فهم نمی‌شود. خود آقا هم چندین‌بار اشاره فرمودند درباره اسلامی کردن دانشگاه‌ها، نروید بگویید مثلاً چرا آستینت کوتاه است؟ آن هم مقوله‌ای است. خود آقا فرمودند فردا دوباره بنر بزرگ نزنید. ببینید این عدم درک است دیگر. چه بگوید این مرد الهی؟! واقعاً چگونه راست و حسینی بیاید بگوید؟ این عدم درک و بخشی دیگر هم عدم اطاعت. اطاعت از کسی که واسطۀ فیض الهی است برای ما و شرعاً و قانوناً ما باید تحت نظارت حکم او کار فرهنگی بکنیم خیلی اهمیت دارد. از این طرف هم مدیران فرهنگی جامعه درکی از موقعیت اجتماعی مردم و خواسته‌های مخاطبین خودشان ندارند.مقام معظم رهبری با آن تشخیص و نفوذ و بصیرتی که دارد اعلام می‌کند که روی چنین چیزی کار بکنید، بازهم ظرفیت‌های کشور برای آن بسیج نمی‌شود. به‌عنوان مثال مسالۀ روخوانی قرآن کریم. معاونت طرحی را ارئه کرد که در هر نهاد و وزارت‌خانه‌ای وقتی را آموزش روخوانی و روان‌خوانی قرآن اختصاص بدهند که فردی که بعد از سی‌سال بازنشسته می‌شود مثلاً از وزارت نفت، کشاورزی، سازمان تبلیغات اسلامی و اوقاف، حداقل بتواند قرآن را بدون اشکال بخواند. من نمی‌گویم آموزش‌وپرورش که دوازده‌سال کودکان و نوجوانان جامعه دست آن است. دانشگاه که حداقل چهار سال این جوان می‌رود آنجا، پادگان‌ها که حداقل دوسال جوان‌ها در آنجا به سر می برند. البته برای آنها هم طراحی داشتیم الحمدالله، عقیدتی‌سیاسی‌ها هم طراحی‌های خوبی دارند ولی عملیاتی کردنش کار انقلابی و یک هم‌افزایی وسیع و انقلابی و دلسوزانه می‌خواهد، که متاسفانه نیست! سازمان دارالقرآن با یک بودجۀ واقعاً ناچیز، در کل کشور چه کار می‌تواند بکند؟ دقت بفرمایید این‌ها دغدغه است و دل آدم می‌سوزد. معاونت پژوهشی و آموزشی در سال جاری تحقیق و پژوهش سواد قرآنی را اجرا کرد و انشاءالله بناست خدمت دکتر خاموشی هم رونمایی شود. واقعاً برای جمهوری اسلامی اُفت دارد که سواد قرآنی مردم در این حد باشد. چه قدر مقام معظم رهبری در این زمینه سفارش کرده اند؟ الان بودجۀ فرهنگی در وزارت‌خانه‌های ما به‌وفور وجود دارد که صرف اردوها و آموزش نوجوانان می‌شود. همه تعریف دارد کجا صرف قرآن می‌شود؟ می‌خواهم بگویم حضرت آقا دردها را با درمانش می‌گوید. شما می‌دانید حتماً این‌جوری است. انجیل بالأخره از نظر ما تحریف شده است، خارجی‌ها تحقیق کردند می‌گویند انس با انجیل و کلیسا حداقل ۳۵درصد از بزهکاری‌ها را کم می‌کند. دیگر انس با قرآن چه می‌کند خدا می‌داند. خب ما انس با قرآن نداریم. جامعۀمان را به‌سمت قرآن نمی‌بریم. ببینید من عملی می‌گویم نظام، قانون اساسی، قوانینی که در مجلس تصویب می‌شود این‌ها همه قرآنی و الهی است. نظام ما فرمایشات مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلانی که اعلام می‌کنند سمت‌وسوی همۀ این‌ها قرآنی و الهی است ولی به اجرا که می‌رسد منِ مسئول، دغدغه‌اش را ندارم. ما هم نباید تعارف کنیم. حالا بزرگان کشور هم می‌فرمایند باید شفاف باشیم. تبیین کنیم. می‌خواهم بگویم این هم‌افزایی قرآنی در کل کشور باید انجام شود تا اهمیت سوادآموزی قرآنی جا بیفتد. این نقطه ضعف است که از آن طرف، فرمایشات مقام معظم رهبری را درست درک نمی‌کنیم و بعد در سطوحی درست اطاعت نمی‌کنیم. آقا فرمودند حزب‌اللهی‌ها و افراد دارای فکر و اندیشه و نقد را از مسندهای دانشگاهی کنار نگذاریم. سه‌بار این تذکر را دادند. همۀشان را کنار گذاشتند. ضعف فرهنگی ما واقعاً این‌هاست. وقتی صداوسیما یک درک صحیح فرهنگی از فرمایشات مقام معظم رهبری داشته باشد تبلیغاتش را درست می‌کند. باید این درک را داشته باشیم که با جامعه چه کار می‌کنیم که می‌گوید پس‌انداز کنید بعد اسکانس از آسمان می‌ریزد روی سر فرد. این چیست! پس کار و اهمیت آن کجاست؟ در کشور بیکاری است. کارخانه‌های متعدد ما تعطیل شده است بنابراین باید ما بفهمیم مسائلی که رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند واقعاً راه نجات ما همین است. ایشان رهبر جامعه است و دنیا را هم سر انگشت خودش می‌تواند بچرخاند و دیدیم که منطقه را چرخاند. تمام نقشه‌های عجیب و غریب ابلیس و هم‌دست‌های شیطان را به خاک سیاه نشاند و ذلیلانه هم فرار کردند. بالأخره باید انتقام‌هایی از گوشه‌وکنار از ما بگیرند خب این بزرگوار نعمت الهی است. در مسائل فرهنگی، در مسائل آموزش‌وپرورش، در مسائل کلان اقتصاد کشور، در مسائل نظامی و امنیتی متخصص است. صحبت‌هایش را می‌کند و آن افق‌ها و سیاست‌های کلان را می‌فرماید. ما مسئولین هم باید پیروی کنیم و بودجه‌هایمان را به‌سمت عملی کردن فرمایشات ایشان هدایت کنیم که قطعا به فضل الهی مملکت از این بحران‌ها نجات پیدا می‌کند.